İslamda eti yenen hayvanların eti için, eti yenmeyen hayvanların deri, kıl ve diş gibi cüzlerinden yararlanmak ya da zararlarından kurtulmak için avlanması caiz/helâl olmakla birlikte[el-Mâide: 5/94-96], “Kim bir serçe kuşunu boş yere öldürürse, o kuş kıyamet günü Allah'a şikâyette bulunarak der ki: Yârabbi! Falanca kişi hiçbir yarar gözetmeden beni boş yere öldürdü!”[ Neylü'l-evtâr, VIII, 155-156] buyurulan ve canlı varlığın hedef alınmasını yasaklayan[Buhârî, “Zebâih”, 25; Müslim, “Sayd”, 58] hadislerde olduğu gibi faydasız, eziyet verici, eğlence ve spor maksatlı avlanmalar mekruh veya haram görülmüş, çevrenin ve hayvan neslinin korunması için gerekli tedbirler alınıp bazı kısıtlamalar getirilmiş, ancak yetkililere de tasarruf hakkı tanınmıştır
AVCI ve AV HAYVANI İLE İLGİLİ ŞARTLAR
1.Avcı kesime ehil olmalıdır. (Mümeyyizin avladığı ittifakla yenirken, gayr-ı mümeyyizinki Mâliki ve Hanbelîlerde yenmez, Hanefîlerde de temyiz esas fakat, besmeleyi bilen gayr-i mümeyyiz küçük, akıl hastası ve sarhoşunki yenir, Şâfiîler'de ise temyiz şart olmayıp, yine Ehl-i kitabın avladıkları da yenirken, putperestinki ve avladığı yenmeyenle, yenenin ortak avı yenmez.)2 Avcının ava niyet etmesi veya ava avcı hayvanı salması gerekir. (Deneme atışıyla veya rastgele vurulmuş, yahut av hayvanı kendi gidip öldürmüş se yenmezken, kendi giden hayvan tesmiye ile kışkırtılırsa Hanefî ve Hanbelîlerde salınmış sayılıp yenir, Mâliki ve Şâfiîlerdeki sahih görüşte yenmez) 3. Avcı silâhını kullanırken/hayvanını salarken tesmiye etmesi/bilerek terketmemesi gerekir. (besmeleyi her halükârda şart gören bazı muhaddis ve müctehidlere göre, kasten/unutarak çekilmemişse yenmezken, büyük çoğunluğuna göre hükmen çekmiş sayılır, kasten terkedeninki ise,Hanefîler'de “Allah'ın ismi anılmadan kesileni yemeyiniz [el-En'âm: 6/12]âyeti gereği yenmez. Mâlikilerde yaygın/muteber görüş de böyle olup A.b. Hanbel'in bir görüşü de böyle olup, bu âyeti “Allah'tan başkası adına kesilen” şeklinde anlayan Şâfîîlerde ise ilgili hadislere istinaden kasten terkedilse de yenebilir. ) 4 Avcı silâhını attıktan/hayvanı saldıktan sonra yaralanan avı elde ederken başka şeyle uğraşmaması gerekir. (yetiştiğinde usulünce boğazlaması şart olup, ihmal eder de öyle ölürse yenmez.)5. Kara hayvanı avlayan “İhramda bulunduğunuz sürece kara avı haram kılındı”[el-Mâide: 5/96] ayeti gereği hac/umre ihramında olmaması gerekip, yine de avlanmışsa E. Hanîfe, Şafiî ve Ebû Sevr’e göre ihramsız yerken, İ. Mâlik’e göre murdardır/yenmez. (“Hem size hem de yolculara fayda olmak üzere deniz avı yapmak ve onu yemek size helâl kılındı”[el-Mâide: 5/96] âyeti gereği, ihramlı iken deniz hayvanlarını avlamak yasak değildir.6. Av, eti yenen olmalıdır. (Eti yenmeyenler de deri, kıl ve kemik gibi cüzlerinden yararlanmak veya zararlarından korunmak için avlanabilir.) 7. Av, vahşî/yabani olmalıdır. (Balık türleri, evcil olmayan kara hayvanları ittifakla, Mâlikîlerin dışındakilerde, evcil iken yabanîleşenler de yakalanamıyorsa caiz olup Mâlikilerde caiz değildir)8. Kesim öncesi ölen avın tesmiyeli atışa/salışa bağlı ölmesi gerekip, yaralandıktan sonra suya düşüp boğularak, yamaçtan düşerek, yere düşerek/çarparak ölen de avlanma sonucu ölmüş sayılır. (Bir süre sonra ölü bulunan av, 1.Suda boğularak/bir yardan yuvarlanarak ölmüş olmamalıdır 2.Başkasının atışı/hayvanı ile avlanmadığını bilinmelidir 3.Bozulmamış olmalıdır.)9. Yaralı bulunan av mümkünse boğazlanmalıdır (ihtiyarî boğazlama mümkün iken ıztırarî boğazlama geçersizdir.)10.Yaralanıp ölü bulunmuş hayvan boğazlanmış gibi (karnı yarılıp organları fırlamış veya köpeğin öldürücü darbesi belli) ise yenebilirken (Şâfıîler'de rahatlatmak için kesmek müstehap ise de kesmeden ölse de veya suya düşmüş olsa da yenir), ölmemişse boğazlama gerekip, kasten veya ihmal ile boğazlanmazsa meyte sayılır/yenmez.Bıçak veya vakit yoksa Hanefîlerde yenmez ise de istihsanen yenebilir denilmiş ve bu daha sağlam görülmüş, Şâfiî ve Hanbelîler ise avcı kusursuzsa (bıçağa uzanırken/boğazlayacakken ölmüşse) yenir, kusurlu ise (bıçağı yoksa/sırtını kesmiş ve böyle ölmüşse) yenmez demişlerdir
AV ALETİ ve AVCI HAYVAN İLE İLGİLİ ŞARTLAR
Av ya av tüfeği, ok, mızrak gibi yaralayıcı ve öldürücü bir aletle ya da köpek, atmaca, şahin gibi hayvanlarla yapılır. Kur'an ve Sünnet'te özet olarak işaret edilen av malzemesi ve araçları fıkıh eserlerinde ayrıntılı olarak ele alınmıştır. 1. Av silâhının, avın bedenini parçalayıcı (kesici, delici) vücuduna nüfuz edici olması gerekir. Atılan saçma/kurşun bıcak yerinde olup avcı kesmek için yetişemese de yara aldığı ve üzerine Allah'ın ismi anılmış sayıldığından boğazlaması gerekmez. (bazı Hanefî ve Mâlikiler kurşun yakıcı alup avı boğazlanmadan yenmez dese de bu kuvvetli bulunmamıştır) 2.Ava atılan bıçak/kılıç bir organını koparır/yaralarsa yenir/boğazlanmış sayılır, ancak bulunduğunda yaşıyorsa boğazlanması gerekir. 3. Taş, sopa vb. yaralayıp öldürürse yenir değilse yenmez. Sahabeden Adî b. Hatim mi'râd denilen bir ucu keskin-delici, diğer ucu küt bir aletle yaptığı avı sorduğunda Hz Peygamber şöyle buyurmuştur: “Eğer keskin yeri ile vurduysan ye, küt tarafı ile vurduysan yeme, çünkü o vekîzedir (darbe ile vurulup öldürülmüştür).”Mi'râd hakkında farklı açıklamalar bulunsa da, hadisteki gerekçe,Kur'ân’daki mevküze/darbe ile öldürülmüş’’hayvanların[el-Mâide: 5/3.]“ yenmeyeceği gerekçesi ile aynıdır. Kesici, delici veya parçalayıcı olmayan cisimle vurulan hayvan ölmeden boğazlanırsa yenir. 4. Hayvanla avlanmaya izin veren “Allah'ın size öğrettiğinden avcı haline getirdiğiniz hayvanların sizin için yakaladık larından da yiyin ve üzerine Allah'ın adını anın (besmele çekin)” [el-Mâide: 5/4]âyeti ve bazı hadislere göre a. Tüm alimlere göre köpek, büyük çoğunluğa göre kaplan şahin gibi yırtıcılar av hayvanı olarakak kullanılabir. (Bazıları âyetteki ifadeyi köpeğe hasrederken, E.Yûsuf aslan ve ayı başkası adına avlanamaz demiş, bizatihi pis olan domuz da caiz görülmemiştir) b. Avcı hayvanın av için eğitilmiş olması: köpeğin avı yememesi, kuşlar salınca gidip, çağırılınca gelmesi gerekir. (Çoğunluğa göre avını yerse yenmez ve bir hadiste de böyle buyurulurken [Buhârî, “Zebâih”, 2- Müslim, “Sayd”, 2-3]Hanefîler yırtıcı kuşlarda bunu aramazlar, Mâlikilerde ve A. b. Hanbel'in bir görüşünde yese de yenir.Ayrıcabüyük çoğunluğuna göre avını yaralayarak öldürmüş olması gerekip, boğarak/sert darbe ile öldürmüşse yenmezken, Şâfîîler'e göre, yüklenerek öldürmüşse yenir) c. Avcı hayvanın sahibi tarafından av için salıverilmiş olması gerekip, kendiliğinden yakaladığı yenmez. Hanefîler'de belli bir ava salmak şart olmayıp, av için salınması yeterli dir. d. Avcı hayvana av esnasında eğitilmemiş başka bir hayvan ortak olmamalıdır. Birkaç avcı köpeğin birlikte avladığı avın yenmesinde ise sakınca yoktur